Co to jest postępowanie restrukturyzacyjne i jak długo trwa?

Jednym z największych zagrożeń dla istnienia i funkcjonowania firmy na rynku jest niewypłacalność, czyli niezdolność do regulacji wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Jeszcze kilka lat temu niewypłacalność była praktycznie tożsama z koniecznością ogłoszenia upadłości, ale od 1 stycznia 2016 roku weszła w życie znowelizowana ustawa Prawo restrukturyzacyjne, dzięki której niewypłacalni lub zagrożeni niewypłacalnością polscy przedsiębiorcy mogą skorzystać z narzędzia prawnego w postaci postępowania restrukturyzacyjnego, by uratować firmę przed upadkiem. Przełożyło się to na znaczny wzrost zainteresowania restrukturyzacją jako skutecznym rozwiązaniem dla podmiotów, które wpadły w kłopoty finansowe. Należy jednak pamiętać, że działania restrukturyzacyjne to proces długotrwały – ich przeprowadzenie zazwyczaj zajmuje wiele miesięcy, a całkowity czas trwania restrukturyzacji jest zależny od wielu czynników.

Na czym polega restrukturyzacja przedsiębiorstwa?

Podstawowym założeniem, jakie przyświecało ustawodawcy podczas prac nad nowelizacją ustawy Prawo restrukturyzacyjne, było zapewnienie skutecznych narzędzi prawnych stanowiących ratunek dla upadających przedsiębiorstw bez konieczności likwidowania działalności danego podmiotu. Mówiąc nieco prościej, postępowanie restrukturyzacyjne ma na celu podjęcie w imieniu przedsiębiorcy negocjacji z jego wierzycielami i zawarcie z nimi układu, na mocy którego część wymagalnych zobowiązań niewypłacalnej firmy jest umarzana bądź rozkładana na raty. Dzięki temu przedsiębiorstwo po restrukturyzacji nie tylko będzie nadal istnieć i prowadzić działalność, ale także stanie się bardziej rentowne.

Aby jednak było to możliwe, przed rozpoczęciem właściwych działań restrukturyzacyjnych warto zwrócić się do doradcy restrukturyzacyjnego z prośbą o przeprowadzenie gruntownej analizy aktualnej sytuacji firmy. Taki audyt pozwala precyzyjnie określić obszary działalności, które generują straty, a także wskazać działania, jakie muszą zostać podjęte, by firmę uchronić przed likwidacją.

Rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych

Do dyspozycji polskich przedsiębiorców, którzy zamierzają dokonać restrukturyzacji, ustawodawca oddał cztery podstawowe typy postępowań. Wybór konkretnego trybu restrukturyzacji jest dokonywany zależności od skali problemów, w jakich znajduje się dana firma w momencie wszczęcia postępowania. Zgodnie z aktualnie obowiązującymi regulacjami prawnymi przedsiębiorca ma następujący wybór:

• postępowanie o zatwierdzenie układu – to tryb przewidziany dla postępowań o niewielkim stopniu skomplikowania. Restrukturyzacja jest przeprowadzana poza sądem, co pozwala firmie zawrzeć układ z wierzycielami w sposób bezpośredni, choć uzgodnione warunki muszą zostać zatwierdzone przez większość wierzycieli, aby postępowanie o zatwierdzenie układu mogło zostać przeprowadzone;
• przyspieszone postępowanie układowe – najczęściej wykorzystywany w sytuacji, kiedy liczba wymagalnych zobowiązań jest spora, a egzekucje komornicze dopiero się zaczynają lub mają nastąpić w najbliższej przyszłości. W tym trybie postępowania doradca restrukturyzacyjny jest powoływany przez sąd, a rozpoczęcie restrukturyzacji pozwala zawiesić egzekucję wierzytelności objęte układem;
• postępowanie układowe – ten model restrukturyzacji zazwyczaj używany jest przez firmy, których problemy z wypłacalnością są poważne, a wartość spornych wierzytelności przekracza 15% sumarycznej wartości wszystkich wierzytelności. W postępowaniu układowym do podjęcia próby zawarcia układu z wierzycielami jest niezbędne wcześniejsze sporządzenie i zatwierdzenie spisu wierzycieli;
• postępowanie sanacyjne – jest to tryb przewidziany przez ustawodawcę dla podmiotów znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji, z licznymi wymagalnymi zobowiązaniami i w trakcie egzekucji komorniczej. Wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego w tym modelu zatrzymuje egzekucję komorniczą, ale jakiekolwiek działania sanacyjne mogą być podejmowane wyłącznie po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności.

Aby wyjść naprzeciw potrzebom przedsiębiorców, których firmy ucierpiały w wyniku trwającej pandemii COVID-19, ustawodawca wprowadził w ustawie z dnia 19 czerwca 2020 r. (tzw. tarczy antykryzysowej 4.0) kolejny tryb restrukturyzacji – uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne. Uznaje się je za rozpoczęte, o ile przedsiębiorca zawrze umowę z doradcą restrukturyzacyjnym, a następnie obwieści w Monitorze Sądowym i Gospodarczym otwarcie postępowania o zatwierdzenie układu. W ten sposób możliwe jest wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego bez udziału sądu, należy jednak pamiętać, że ten tryb restrukturyzacji jest dostępny dla polskich przedsiębiorców wyłącznie do 30 czerwca 2021 roku.

Jak długo trwa postępowanie restrukturyzacyjne?

Zgodnie z ustawowymi wymogami przedsiębiorca, który znajduje się w stanie niewypłacalności, ma 30 dni od daty stwierdzenia tego stanu na złożenie w sądzie wniosku o wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego. Od chwili wpłynięcia wniosku sąd ma 14 dni na wydanie postanowienia o rozpoczęciu postępowania lub na odrzucenie wniosku, należy jednak zwrócić uwagę, że dla przyspieszonego postępowania układowego termin ten jest skracany do 7 dni.

Z chwilą zatwierdzenia przez sąd złożonego wniosku rozpoczyna się właściwe postępowanie restrukturyzacyjne. Jeżeli przyjęty tryb restrukturyzacji wymaga sporządzenia spisu wierzytelności, spisu mienia firmy czy przygotowania planu restrukturyzacyjnego, nadzorca sądowy lub zarządca ma na to 30 dni od otwarcia postępowania. W zależności od tego, jak długo trwa i ilu zgromadzeń wierzycieli wymaga zawarcie układu między przedsiębiorcą a wierzycielami, może upłynąć wiele czasu.

Po przyjęciu układu przedsiębiorca składa w sądzie wniosek o jego zatwierdzenie, przy czym jeśli zachodzi konieczność rozpoznania układu, sąd wyznacza rozprawę w terminie 7 dni od daty złożenia wniosku. Jeśli nie ma takiej konieczności, układ jest zatwierdzany na niejawnym posiedzeniu sądu, które odbywa się w terminie 14 dni od daty złożenia wniosku. Niezależnie od trybu restrukturyzacji postępowanie kończy się z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o zatwierdzeniu bądź odmowie zatwierdzenia układu.

Należy również pamiętać, że na finalną długość postępowania restrukturyzacyjnego wpływają również czynniki dodatkowe, jak np. konieczność powzięcia uchwały przez radę wierzycieli, złożenie zażalenia na decyzję lub postanowienie sądu czy wniesienie sprzeciwu przez wierzyciela co do umieszczenia danej wierzytelności w spisie. Każda z tych czynności została ustawowo doprecyzowana w zakresie terminu na jej wykonanie.

Według danych statystycznych udostępnionych przez Ministerstwo Sprawiedliwości średni czas trwania przyspieszonego postępowania układowego wynosi około 10 miesięcy, natomiast postępowania sanacyjne oraz układowe trwają średnio nawet 13 miesięcy. Warto mieć na uwadze, że w kontekście trwającej pandemii koronawirusa i przewidywanego w związku z nią wzrostu liczby wniosków o restrukturyzację czas trwania postępowania może być realnie nawet dłuższy.

Tekst powstał we współpracy ze specjalistami z kancelarii Kosmal&Kwiatkowski, którzy zapraszają wszystkich przedsiębiorców zainteresowanych uzyskaniem dokładniejszych informacji na temat postępowań restrukturyzacyjnych do kontaktu drogą mailową lub telefoniczną.